Zwaard en penseel, militair en kunstenaar, oefenden samen om elkaars vooroordelen te doorbreken.
HOME
GEORGE MARLET– 25 mei 2004
Het baret-embleem van de Dutch Airborne Art Rangers(DAAR) is nu al zeer gewild bij verzamelaars van militaria. Een gekruist zwaard en penseel met de samoerai-wapenspreuk Bunbu Itchi, wat zoveel wil zeggen als 'met zwaard en penseel'. De zes studenten en docenten van de Hogeschool voor de Kunsten in Arnhem hebben de grijze baret niet voor de flauwekul van generaal Gijsbers gekregen. Een halfjaar lang hebben ze één tot anderhalve dag per week meegeoefend met de Luchtmobiele brigade.
U krijgt 5 artikelen van Trouw cadeau. Dit is nummer 1 .
Onbeperkt onze artikelen lezen? Digitaal Basis € 2.50 per week.
,,Tijdens de eindoefening moesten we de hele nacht doorlopen. Iedereen loopt dan te piepen en te kreunen, maar er wordt wel verwacht dat je doorgaat”, zegt Niek Verschoor (49), docent en initiatiefnemer van de bijzondere samenwerking. Plagend zegt adjudant Ab van Lieshout, begeleider van het schoolbataljon, dat Verschoors haar te lang is om voor een 'rode baret' door te kunnen gaan. ,,In het begin dachten de echte soldaten: wat gebeurt er nu? Maar nadat ze eenmaal aan de speedmarsen hadden meegedaan, waren de kunstenaars geaccepteerd.”
Verschoor: ,,We moesten veel uitleggen. Kunstenaars en militairen zijn toch twee extremen. De eerste reactie is: langharig werkschuw tuig. Maar toen ze ons over de stormbaan zagen gaan, was het oké. Vanaf dag één stonden we tussen de groep en trokken we met ze op.”
De kunstenaars moesten zich aan dezelfde regels houden als de soldaten, maar hadden in het schoolbataljon toch ook een aparte positie. Een echt geweer kregen ze bij voorbeeld niet. Docent schilderen Marcel Doorduin (35): ,,Soldaten vroegen verschrikt: 'Waar is je wapen?' Dat hadden we dus niet. Uiteindelijk hebben we voor het gewicht wel een nepwapen meegekregen.”
Verschoor wil met het project zo nagaan welke bijdrage kunstenaars kunnen leveren aan vrede en veiligheid. ,,Conflicten worden steeds visueler. Mensen zien heel veel beelden over oorlogssituaties. Kunstenaars kijken daar anders manier naar. Die beelden kunnen tot nadenken stemmen.” De afgelopen vijftien jaar hebben Nederlandse kunstenaars militaire missies vastgelegd. De Dutch Airborne Art Rangers zijn 'embedded' en hebben zelfs een eigen barak op de Oranjekazerne in Schaarsbergen.
Tijdens oefeningen en trainingen waar ze zelf aan meededen, legden de kunstenaars hun indrukken ter plekke vast. 'Waarnemenonder extreme omstandigheden', heette dat onderdeel. In de platte materiaaltas voerden ze waterbestendig papier en pennen mee; verf en tekenspullen werden zonodig in het veld gemaakt. Marcel Doorduin: ,,We hebben alle oefeningen meegemaakt: met rubberbootjes de Rijn oversteken, in slaapzakken op de hei liggen wachten. Dat probeerde ik dan zo goed mogelijk vast te leggen. Op een gegeven moment weet je hoe een manoeuvre in zijn werk gaat. Dan holde ik vooruit om een goed overzicht te hebben. Op de stormbaan kun je even aan niks anders denken dan er goed overheen komen. Maar ik bedacht wel een plan om een buitenschildering over een onmogelijke stormbaan te maken.”
Gaande de opleiding ontstond het idee om de studenten en docenten een wandschildering te laten maken in het te renoveren honk van de Luchtmobiele brigade op de Oranjekazerne. ,,En?”, vraagt Doorduin bij de enorme wandschildering, 15 meter breed en 3,5 meter hoog. ,,Ja mooi, wauw! Ik had 'm nog niet af gezien”, zegt Niek Verschoor breed lachend. Vanaf 26 mei hebben de recreërende militairen een uniek uitzicht op heden en verleden van de Luchtmobiele brigade. In landschappen van Ruysdael en Brueghel zitten grenadiers met berenmutsen rond een kampvuur, lopen Van Heutsz-militairen patrouille in Korea en laten rode baretten zich aan touwen uit helikopters zakken.
De kunstenaars kregen waardering voor hun militaire collega's. Verschoor, in 1974 dienstplichtig soldaat 'met heel lange haren': ,,Het zit veel beter in elkaar dan in mijn diensttijd. De soldaten staan voor heel veel dingen open.” Doorduin: ,,Ze worden niet gedrild zoals je in films ziet. Het kader pusht de jongens erg om zelf na te denken.”
De soldaten leerden dat kunstenaars niet 'dom achter een schilderij zitten', maar de moeite nemen om zich in hun omgeving te verdiepen en daar inspiratie uit te putten. Kunstenaars en militairen hebben gemeen dat ze continu moeten improviseren, iets uit niets moeten opbouwen. Verschoor: ,,Je leert mensen door oplossingen te zoeken om het gestelde doel te bereiken.”
En de kunstenaars hebben iets geleerd van de soldaten: samenwerken, je individuele prestatie dienstbaar maken aan het collectief. ,,Voor de wandschildering hebben we met zijn zessen als groep gewerkt. Dat was een behoorlijk leerproces”, zegt Verschoor. ,,We hebben bijna in ploegendienst gewerkt, ieder met zijn eigen kwaliteit. De een is goed in gezichten, de ander in helikopters schilderen.”
De samenwerking tussen de Hogeschool en de brigade beviel zo goed dat het project mogelijk vervolgd wordt. ,,Het camouflagepak kan zo uit de kast.”